Als je voorbij Paarl bent, op de R44 of R45, merk je het al. Het landschap verandert langzaam en is minder druk bevolkt. Hoewel de stad Wellington meer dan 50.000 inwoners telt, is het omliggende wijngebied vrij rustig, ook omdat het veel minder toeristisch is dan bijvoorbeeld Stellenbosch en Franschhoek. Huizen in Kaaps-Hollandse stijl zijn er nog wel, maar zijn minder goed onderhouden – wat ze niet misstaat. Als je verder naar het noordwesten reist, door Swartland richting Olifantsrivier, kom je door uitgestrekte landschappen, die alleen worden onderbroken door plotseling opdoemende gebergten van graniet (Paardeberg en Porseleinberg), schist (Kasteelberg) en zandsteen (Piketberg).
Aan je rechterhand bestaat het indrukwekkende decor uit de westelijke bergen van de Cape Fold Mountains, waarachter zich wards (een ward is de kleinste Zuid-Afrikaanse versie van een appellation) als Ceres en Tulbagh verstoppen en die helemaal doorlopen tot Cederberg. Net voor Citrusdal gaat de hoofdweg, de N7, ineens omhoog en passeer je de Piekenierskloofpas (522 meter). Nog noordelijker, tussen Clanwilliam en de kust bij Lambertsbaai, waar de wijngaarden van Skurfberg verscholen zijn, wordt de aarde zanderig en oranjerood. Hier herinnert niets meer aan de Zuid-Afrikaanse wijngebieden zoals we die kennen; dit is het échte Afrika. En het is er ongelooflijk mooi. Wijngaarden – niet-geirrigeerd en meestal met bush vines, losstaande wijnstokken – liggen er heel gewoontjes tussen fynbos (de voor de Westkaap zo typerende, enorm soortenrijke struikachtige begroeiing) en rooibos- en citrusplantages. Het blijken verborgen juweeltjes.
Piekenierskloof en Grenache
Vooraf dacht ik dat Skurfberg lastig te vinden zou zijn, en dat we een flink stuk over onverharde dirt roads zouden rijden. Dat viel dus eigenlijk wel mee. Nee, dan de tocht naar Tierhoek in Piekenierskloof, dat was een onderneming. Maar alle moeite meer dan waard. Piekenierskloof is een vallei in de bergen van Citrusdal en de naam van een ward. Het ligt nog wat hoger dan Skurfberg (500-800 meter boven zeeniveau) en het is er daardoor een stuk koeler dan in Citrusdal zelf. Ook valt er door de hogere ligging wat meer neerslag; net genoeg voor oude bosstokke om zonder of met weinig irrigatie af te kunnen. Piekenierskloof is de laatste jaren vooral bekend geworden om zijn grenache noir. En dat heeft niet alleen met de kwaliteit ervan te maken, maar ook met de relatieve schaarste van oude grenachewijngaarden, zo vertelde Shelley Sandell van Tierhoek. In 1960 dicteerde de destijds almachtige, want wetgevende coöperatie KWV namelijk dat grenache noir niet meer mocht worden aangeplant voor kwaliteitswijn – en dus werd grenache noir vrijwel overal gerooid. In Piekenierskloof, waar bijna alle druiven zonder veel controle naar de coöperatie gingen, besloot men zich de moeite, de tijd en het geld te besparen. De volumes waren klein, dus het viel niet op, en het deerde niemand. Zo heeft grenache in Piekenierskloof kunnen overleven en is het gebied nu dus de voornaamste bron voor grenache noir van oudere wijngaarden van Zuid-Afrika. En als je in de wijngaarden staat, het klimaat voelt en de bodems ziet, dan begrijp je nog beter waarom deze grenache noir zo gewild is. Het is warm en zonnig in Piekenierskloof, maar het koelt ’s avonds en ’s nachts enorm af, wat positief is voor de kleur, het aroma en de zuren van de druiven. De bodems lijken soms sterk op die van de zuidelijke Rhône.
Luipaarden en Telers
Piekenierskloof is echter meer dan grenache noir. Diverse andere rassen zijn hier ook interessant. Dat bleek wel bij Tierhoek, dat niet alleen zelf wijnen maakt, maar ook druiven verkoopt aan gerenommeerde wijnmakers. De al eerder genoemde Duncan Savage koopt er sauvignon blanc en Chris Alheit chenin blanc. Het schitterend gelegen domein, vernoemd naar de luipaarden die in de omringende bergen voorkomen (tier is een oude aanduiding voor luipaard), is trouwens een van de weinige wijnproducenten ter plaatse. Piekenierskloof is vooral een gebied van druiventelers, die veel van hun druiven naar de Piekenierskloof Wine Company brengen. Dit grote coöperatieve bedrijf heette voorheen Citrusdal Wines, maar is nu een samenwerkingsverband van telers, de Engelse marketingman Mike Paul en Charles Back (van Fairview en Spice Route, een zeer bekend persoon in de Zuid-Afrikaanse wijnbouw). Het was een strategische zet van Back om een meerderheidsbelang te kopen in de lokale coöperatie en zich zo te verzekeren van eersteklas druiven uit het steeds populairder wordende Piekenierskloof – en een zet die heel wat wenkbrauwen deed fronsen. Zoals die van producenten als Neil Ellis en Ken Forrester, die net als Charles Back al vroeg de kwaliteit van grenache uit Piekenierskloof doorhadden en zeker zoveel hebben gedaan voor de promotie ervan. Andere producenten die grenache kopen in Piekenierskloof zijn Vriesenhof en uiteraard Eben Sadie (Sadie Family Wines). En het moet gezegd worden: het is toch vooral de wijn met de naam Soldaat van Sadie die grenache noir uit Piekenierskloof internationale allure heeft gegeven. Die wijn kent qua klasse en terroirexpressie wat mij betreft zijn gelijke niet in Piekenierskloof. Die van Tierhoek komt echter in de buurt.
Favoriete Grenache uit Piekenierskloof
• Sadie Family Wines, Soldaat 2016 ***** (Wijnkooperij De Lange)
• Tierhoek, Grenache 2016 ****(*) (WineMatters)
• Vriesenhof, Grenache 2015 **** (Three Wines Benelux)
• Piekenierskloof Wine Company, Grenache 2015 ****
• Neil Ellis, Piekenierskloof Grenache 2012 **** (via Albert Heijn)
Click here to download the pdf version of this article